Dokumenty
Wybrane informacje na temat polskiego rolnictwa w 2008 roku.
Wybrane informacje na temat polskiego rolnictwa na koniec 2008 roku
Zeszyt Rolny PiS nr 1 (1)
Opracowali: Krzysztof Jurgiel,Henryk Kowalczyk,Wojciech Mojzesowicz (Warszawa, dnia 08.01.2009 r.)
I. Wstęp
II. PiS na rzecz polskiego rolnictwa w latach 2005-2007.
III. Kampania wyborcza i obietnice PO i PSL.
IV. Struktura polityki PO – PSL
1. Przegląd Wspólnej Polityki Rolnej.
2. Tragiczna sytuacja na rynkach rolnych.
3. Niekontrolowany wzrost cen środków do produkcji rolnej.
4. Opóźnienia we wdrażaniu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.
5. Mniej pieniędzy na rolnictwo w budżecie Państwa na 2009 rok.
I. Wstęp
Na polskiej wsi można zaobserwować wyraźne rozwarstwienie społeczności wiejskiej. Prawo i Sprawiedliwość przyjęło program rolny dla polskiej wsi na konferencji programowej 12 grudnia 2004 r. Program zawierał cele i zadania do realizacji w zakresie WPR, konkurencyjności gospodarki rolno-żywnościowej, rozwoju obszarów wiejskich, a także polityki społecznej. Prowadzona przez rząd PiS polityka rolna doprowadziła do poprawy sytuacji na polskiej wsi, poziomu życia rodzin rolniczych oraz innych mieszkańców obszarów wiejskich.
Po roku rządów PO – PSL sytuacja gospodarcza na polskiej wsi uległa pogorszeniu. Minister Marek Sawicki nie przedstawił programu dla polskiego rolnictwa. Prowadzone działania są chaotyczne, brak jasno postawionych celów. Rząd zmniejsza środki na finansowanie polskiego rolnictwa.
W niniejszym opracowaniu przedstawiamy dokonania rządu PiS w latach 2005–2007, zapowiedzi koalicji PO – PSL, a także zaniedbania Ministra Marka Sawickiego
II. PiS na rzecz polskiego rolnictwa w latach 2005-2007.
Uchwalenie ustaw, dzięki którym:
1.Usprawniono procedury przyznawania płatności bezpośrednich (dzięki regulacjom opracowanym przez rząd PiS ok. 1,5 mln rolników otrzymuje wsparcie w kwocie 8 mld zł. W 2006 roku udało się przyśpieszyć wypłatę płatności. Ponad połowa rolników otrzymuje wsparcie w ramach działania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich).
2.Stworzono podstawy prawne do przyjęcia i wdrażania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich ( pozwoli to na poprawę sytuacji dochodowej sektora rolnego, wpłynie korzystnie, na jakość życia i sytuację dochodową producentów rolnych oraz mieszkańców wsi.)
3.Stworzono system umożliwiający przepływ środków z UE na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej i programu Rozwój Obszarów Wiejskich ( 30 mld euro w latach 2007-13).
4.Dopłaty do paliwa rolniczego.
Ustawę przywracającą dopłaty przyjęto w Sejmie w 2006 roku na kolejne lata zwroty akcyzy: 45 gr. za litr w 2006r., 55 gr. w sezonie 2006/2007 oraz 85 gr. w sezonie 2007/2008. Budżet został zabezpieczony w latach 2007 i 2008 w wysokości 650 mln zł.
Mimo wcześniejszych zapowiedzi Ministra Sawickiego zwiększenie stawki zwrotu o 15 gr., czyli do 1 zł będzie chyba pustą obietnicą w budżecie na 2009 rok zmniejszono kwotę do 500 mln zł. Zwiększenie zwrotu w 2009 roku jest już nierealne.
5.Ustawa o dopłatach z budżetu państwa do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt. Przewiduje dopłaty w wysokości 50% składki. Rolnicy jeszcze nie korzystają powszechnie, ale ilość, co roku wielokrotnie się powiększa. Niestety w budżecie na 2009 rok przewidziano zaledwie 150 mln zł wobec 545 zaplanowanych przez rząd PiS na rok 2008.
6.Ustabilizowano sytuację na rynku mleka przez wprowadzenie rekompensat za rezygnację z produkcji mleka.
7.Uregulowano pozyskiwanie mięsa przez rolników na użytek własny.
8.Wprowadzono system dofinansowania związany z uczestnictwem izb rolniczych, związków zawodowych rolników indywidualnych oraz społeczno - zawodowych reprezentujących interesy rolników w różnych organach UE.
9.Ustabilizowano sytuację na rynku owoców miękkich i warzyw.
Dodatkowo za rządów PiS:
1. W budżecie państwa na 2007 r. nakłady na rolnictwo wzrosły o ponad 10 mld zł w stosunku do roku 2006.
2. Uruchomiono rezerwę restrukturyzacyjną dla rynku mleka w wysokości ponad 416 tys. ton i wydłużono termin wnoszenia opłaty wyrównawczej przez mleczarnie.
3. Na wniosek Polski uzyskano zwiększenia krajowej kwoty mlecznej o 2%.
4. Udało się znieść kary dla producentów mleka za przekroczenie wyznaczonych limitów.
5. Plantatorzy buraków cukrowych otrzymali 416 mln złotych wypłat.
6. Zapewnienie 117 mln złotych dla rolników, którzy zobowiążą się do utrzymania w gospodarstwach określonego pogłowia bydła.
7. Wynegocjowanie korzystnych dla Polski sposobów wyliczania wielkości nadwyżek zapasów rolnych.
8. Opracowanie Krajowego planu strategicznego rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-13.
9. Wprowadzenie programu naprawy tempa wykorzystania środków z Sektorowego Programu Operacyjnego.
10. Realizacja programu wypłat rent strukturalnych.
11. Opracowano i wdrożono „Krajowy Program rozwoju edukacji na obszarach wiejskich”.
12. Bardzo dobra realizacja programu płatności bezpośrednich w 2006 i 2007 r.
13. Wprowadzenie nowych form płatności (płatność cukrowa, do roślin energetycznych i zwierzęca).
14. Wdrożenie programu pomocy dla rolników, których gospodarstwa zostały dotknięte klęskami (wypłata 500 mln zasiłków socjalnych, dostęp do kredytu klęskowego, dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego, ulgi w podatkach i opłatach).
15. Dopłaty do składek producentów rolnych z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.
16. Pomoc żywnościowa dla najbardziej potrzebujących osób w Polsce (program realizowany przez ARR ze środków UE – bezpłatna pomoc żywnościowa).
17. Wdrożenie 9 programów zwalczania chorób zakaźnych zwierząt.
18. Wypłata rekompensat dla hodowców drobiu i jaj w związku ze stratami po ptasiej grypie (15,8 mln).
19. Rekompensaty dla producentów mleka, którzy zrzekną się posiadanej indywidualnej ilości referencyjnej i zobowiążą się do utrzymania pogłowia przeżuwaczy na określonym poziomie (w 2007 r. 120 mln zł rekompensat).
20. Uruchomienie (za zgodą UE) programu składowania wieprzowiny.
21. Opracowanie Krajowego Programu Wsparcia Pszczelarstwa.
22. Wprowadzenie w październiku 2006 r. a 200 dni tymczasowych antydumpingowych barier na przywóz truskawek z Chin.
23. Wparcie finansowe dla sektora owoców miękkich (płatność obszarowa 230 euro na ha przez 5 lat.
24. Wprowadzenie 4 letniego okresu przejściowego dla pomidorów kierowanych do przetwórstwa.
25. Redukcja kar za nadmierne zapasy produktów rolno – spożywczych z 137,9 do12,5 mln euro.
26. Przywrócenie możliwości eksportu mięsa i produktów mięsnych na rynek Ukrainy.
27. Wynegocjowano z budżetu UE refundacje eksportową i dopłaty do przechowywania mięsa wieprzowego.
28. Wprowadzono dopłaty do upraw na cele energetyczne.
29. Przyjęto program przeciwdziałania i przekazano środki na walkę z ptasią grypą.
30. Przyjęto stanowisko rządu dotyczące zakazu upraw GMO w Polsce.
31. Przygotowano dokumenty dotyczące stworzenia Instytutu ds. Bezpieczeństwa Żywności.
32. Podwyższono płace w inspekcjach zajmujących się bezpieczeństwem żywności.
33. Wprowadzono program zwalczania chorób zakaźnych wśród zwierząt, w tym szczególnie choroby Aujaszkiego.
34. Uzgodniono z USA i Chinami listę dokumentów weterynaryjnych umożliwiających eksport wieprzowiny.
35. Przejęcie pod nadzór Ministra Rolnictwa 70 szkół rolniczych.
36. Zahamowano proces rozkradania majątku Jednostek Badawczo – Rozwojowych poprzez zakaz sprzedaży gruntów na bieżące utrzymanie instytucji.
37. Utrzymano system KRUS oraz wysokość jego dofinansowania z budżetu państwa. PO i SLD mają plan likwidacji KRUS.
38. Opracowano i wdrożono system promocji polskiej żywności oraz przygotowano projekt ustawy w tym zakresie.
39. W marcu 2006 r. Rada Ministrów UE na wniosek Polski przyjęła memorandum w sprawie przyszłości WPR i finansowania jej ze środków UE.
40. Ustawa o biopaliwach.
Możliwość wytwarzania biopaliw przez rolników, nałożenie obowiązku udziału biokomponentów, możliwość generowania środków finansowych na wsparcie produkcji biopaliw. Wydane zostały stosowne rozporządzenia w 2006 i 2007 roku łącznie z przyjętym 24 lipca 2007 prze RM „Wieloletnim programem promocji biopaliw”. Efektem tych rozwiązań było m.in. wyraźny wzrost cen rzepaku z 830 zł/t w 2006 roku do ok. 1400 zł/t w 2008 r.
Niestety w roku 2008 rząd w kierunku wsparcia produkcji biopaliw nic nie uczynił. Na dodatek Komisja Europejska zapowiedziała, że zrezygnuje z dopłat z tytułu upraw roślin energetycznych.
41. Wprowadzono w 2007 r. możliwość wypłacania rekompensat za rezygnację z kwot mlecznych. W 2007 roku wydane zostało 120 mln zł. Obecnie rząd w budżecie na 2009 nie przewidział środków finansowych.
42. Wprowadzenie ochrony rynku truskawek i malin wraz z dopłatami do upraw na poziomie 400€/ha.
43. Wprowadzono od sezonu 2006/2007 dopłaty dla materiału siewnego. Niestety obecnie rząd nie przewidział środków finansowych w budżecie 2009 na ten cel.
44. Udzielono pomocy około miliard złotych rolnikom dotkniętym klęską suszy w 2006 roku.
45. Rząd PiS skutecznie wynegocjował z Komisją Europejską przedłużenie kredytów preferencyjnych i realizował udzielnie kredytów w latach 2006 i 2007 bez żadnych ograniczeń stosując dla rolników stawki poniżej 2 %.
W roku 2008 kredyty preferencyjne praktycznie nie funkcjonowały z powodu braku środków finansowych. Ponadto obecny rząd w czerwcu 2008 podniósł drastycznie (do 3,5%) minimalne oprocentowanie dla rolników uniemożliwiając tym sposobem skuteczną pomoc dla rolnictwa w wyjątkowo trudnym roku 2008.
46. Rząd PiS, jako jeden z pierwszych uzyskał w Komisji Europejskiej akceptację PROW 2007-2013 o poziomie finansowania 17,2 mld euro. We wrześniu 2007 roku. Do listopada 2007 zdołano uruchomić 5 działań i przygotowano większość rozporządzeń do działań pozostałych. Od listopada 2007 roku do grudnia 2008 roku obecny Minister Rolnictwa i ARiMR nadal nie uruchomiły większości działań mimo zapowiedzi, że uruchomienie nastąpi w I półroczu 2008 roku. W zakresie wdrażania PROW 2007-2013 rok 2008 należy uznać za całkowicie stracony.
47. Rząd PiS zakończył kontraktację wszystkich środków UE z perspektywy 2004-2006 wykorzystując 100% środków finansowych.
48. Z inicjatywy Polski UE wprowadziła pod koniec 2007 roku dopłaty do eksportu wieprzowego.
49. W latach 2006 i 2007 systematycznie rosły w budżecie wydatki na rolnictwo, około 30-40% rocznie.
Przyjęty przez koalicje PO-PSL budżet na rolnictwo w 2009 roku niestety jest mniejszy o prawie 30%.
III. Kampania wyborcza i obietnice PO i PSL.
W kampanii wyborczej, rządzące dzisiaj PO i PSL zapowiadały wiele pozytywnych zmian w rolnictwie, rynkach rolnych, rozwoju wsi i m.in.:
1. kompetentną polską politykę na rzecz wsi i rolnictwa w Unii Europejskiej, regionalizację polityki rozwoju obszarów wiejskich,
2. przebudowę instytucji wspomagających rolnictwo, prowadzenie polityki żywnościowej stymulującej kooperację i tworzenie więzi gospodarczych,
3. wzmocnienie więzi społecznych,
4. budowę społeczeństwa obywatelskiego i uprawianie mądrej polityki społecznej służącej rozwojowi wsi i rolnictwa,
5. działania na rzecz umacniania gospodarstw rodzinnych,
6. inwestycyjne wsparcie rodzin wiejskich,
7. zmniejszanie dystansu dzielącego wieś od miasta.
Marek Sawicki, obecny minister rolnictwa i rozwoju wsi, zapowiadał m. in.
1. reformę KRUS zmierzającą do wprowadzenia zasady, że bogatsi rolnicy będą płacić składkę ubezpieczeniową na zasadach zusowskich.
2. pełne ubezpieczenie majątkowe od klęsk żywiołowych,
3. pełny zwrot akcyzy płaconej przez rolników przy zakupie paliwa rolniczego,
4. uruchomienie programów produkcji energii odnawialnej i dofinansowanie leśnej w lasach prywatnych,
5. dopłaty do produkcji żywności rolnej wolnej od GMO.
6. uporządkowanie agencji rolnych – Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencji Nieruchomości Rolnych, Agencji Rynku Rolnego,
IV. Skutki polityki PO – PSL.
1. Przegląd Wspólnej Polityki Rolnej.
Wspólna Polityka Rolna (WPR) jest najbardziej zintegrowana i rozwiniętą polityką Unii Europejskiej (UE). Budzi jednak znaczne kontrowersje. Krytyka dotyczy negatywnego wpływu na jednolity rynek UE, obniżaniu wzrostu efektywności rolnictwa unijnego, niesprawiedliwej dystrybucji wsparcia. WPR, ustanowiona Traktatem Rzymskim w 1957 r., podlega większym lub mniejszym zmianom w zależności od istniejącej sytuacji polityczno-ekonomicznej.
Obecnie WPR ukierunkowana jest na następujące cele:
- uzyskiwanie przez rolnictwo maksymalnych dochodów poprzez działalność rynkową, a nie produkcja nastawiona na otrzymanie subsydiów unijnych,
- koncentracja na spełnieniu wysokich standardów ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt i bezpieczeństwa żywności,
- funkcjonowanie w ramach ograniczeń narzuconych ustaleniami handlu międzynarodowego.
W 2008 roku za rządów PSL - PO Rada Ministrów ds. Rolnictwa UE dokonała przeglądu WPR uzgodnionej w 2003 roku w Luksemburgu. Przyjęte rozwiązania w Luksemburgu, a następnie w Traktacie Akcesyjnym były niekorzystne dla polskiego rolnictwa nie zapewniały różnych warunków konkurencji.
W szczególności wynikających z:
- wysokości płatności bezpośrednich,
- małych limitów kwot produkcyjnych,
- wprowadzenie wymagań dotyczących wzajemnej zgodności,
- niekorzystnych rozwiązań dotyczących rynków rolnych (np. rynek wieprzowiny, owoców i warzyw, cukru).
Celem przeglądu było rozwiązanie następujących kwestii:
- wprowadzenie bardziej wydajnego, skutecznego oraz uproszczonego systemu jednolitej płatności,
- dopasowanie istniejących instrumentów wsparcia rynku do potrzeb UE złożonej z 27 członków,
- stawienie czoła nadchodzącym wyzwaniom, takim jak zmiany klimatyczne, oraz szersze wykorzystanie biopaliw, gospodarka zasobami wodnymi, czy zachowanie różnorodności biologicznej.
Polska zgłaszała wnioski i postulowała rozwiązania korzystne dla polskiego rolnictwa.
Niestety porozumienie ministrów rolnictwa w sprawie rewizji WPR zawarte 20 listopada 2008 r. nie przyczyni się do poprawy efektywności funkcjonowania europejskiej polityki rolnej. Zawarcie porozumienia było możliwe w dużej mierze dzięki zgodzie na wielkie ustępstwa wobec Niemiec, Włoch i Francji. Niemcom udało się wywalczyć 3650 mln € na restrukturyzację gospodarstw mlecznych.
Dla Polski porozumienie jest niekorzystne zawiera szereg rozwiązań, które mogą wpłynąć w przyszłości na mniejszą konkurencyjność gospodarstw polskich rolników.
W szczególności:
1. Zasada Wzajemnej Zgodności – nie uregulowano kwestii uproszczenia wzajemnej zgodności, poza uzgodnieniem, że państwa członkowskie nie muszą naliczać kar mniejszych niż 100 €. Dodano dwa nowe kryteria do zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z wymogami środowiska (strefy buforowe wzdłuż cieków wodnych oraz zasady korzystania z wody do celów nawadniania)
2. Uprawy energetyczne - zlikwidowano płatności do upraw energetycznych
3. Rynek owoców miękkich - Likwidacja od 2012 r. płatności do owoców miękkich (malin i truskawek) wprowadzonych na wniosek Polski w 2007 r. poprzez włączenie ich od 2012 r. do krajowej koperty płatności bezpośrednich. Obecnie wsparcie wynosi 400 €/ha.
4. Oddzielenie wsparcia „w małych sektorach” – Likwidacja od 2012 r. wsparcia powiązanego z produkcją w sektorach: suszu paszowego, lnu i konopi uprawianych na włókno oraz skrobi ziemniaczanej.
5. Rynek tytoniu - Likwidacja od 2010 r. płatności bezpośrednich w formie powiązanej z produkcją w sektorze rynku tytoniu
6. Rynek mleka – Likwidacja kwot mlecznych od 2015 r. przewidziano likwidacje dopłat do prywatnego przechowywania serów oraz dopłat do zakupu śmietanki, masła i masła skoncentrowanego.
7. Rynek zbóż -– wprowadzono limit 3 mln ton w skali UE dotyczący prowadzenia skupu interwencyjnego pszenicy. Po osiągnięciu tej ilości skup będzie kontynuowany w drodze przetargu
8. Rynek mięsa wieprzowego - zlikwidowano możliwość skupu interwencyjnego mięsa wieprzowego.
Za korzystne ustalenia należy uznać:
1. Wydłużenie możliwości stosowania w Polsce uproszczonego systemu płatności bezpośrednich (SAPS) do 2013 r.
2. Deklarację Komisji prowadzącą kontynuację prac nad uproszczeniem zasady wzajemnej zgodności.
3. Zapewnienie, że w nowych państwach członkowskich „nowe wyzwania”, których realizację przewidziano w ramach II filaru WPR nie będą realizowane w oparciu o istniejące środki finansowe PROW.
4. Ustanowienie nowego przejściowego działania (lata 2011 – 2013) w zakresie rozwoju obszarów wiejskich: „Gospodarstwa rolne przechodzące proces restrukturyzacji”.
2. Tragiczna sytuacja na rynkach rolnych.
W ciągu ostatniego roku nastąpił gwałtowny spadek produktów rolnych (na niespotykaną dotychczas skalę w tak krótkim okresie czasu). Przyczyna tak dużego spadku cen a jednocześnie możliwe do zastosowania zgodnie z prawem europejskim mechanizmy ochronne rynku.
Rynek mleka
Ceny mleka w skupie spadły w ciągu ostatniego roku średnio o 40%. Niektórzy przetwórcy za grudzień 2008 r. płacili około 60 gr. za litr w klasie ekstra, co jest ceną zdecydowanie poniżej kosztów produkcji.
1. Jedną z najważniejszych przyczyn spadku cen było wprowadzenie bardzo dużych dopłat eksportowych do mleka w proszku przez kraje spoza UE (głównie USA). Spowodowało to wyeliminowanie europejskiego w tym głównie polskiego mleka w proszku z rynków azjatyckich i afrykańskich. Powstały szybko w UE nadmierne zapasy powodujące spadki cen.
Możliwa reakcja UE to wprowadzenie dopłat do eksportu głównie mleka w proszku. Decyzja taka nie została jeszcze podjęta. Wprawdzie polski rząd wystąpił z takim wnioskiem, ale niestety dopiero 24 października (zdecydowanie za późno – co najmniej o 10 miesięcy) i nadal nie potrafi znaleźć sojuszników do wprowadzenia tego mechanizmu.
2. Program „Szklanka mleka”. Zmiany w programie wprowadzone w 2007 roku (przez rząd PiS) spowodowało, że w roku szkolnym 2007/2008 zwiększyła się trzykrotnie liczba uczniów korzystających a wykorzystanie środków UE zwiększyło się czterokrotnie. Niestety w budżecie na 2009 rok rząd PO-PSL zaproponował tylko 50 mln zł (wobec zgłaszanych potrzeb przez ARR na około 150 mln zł). Poprawki budżetowe, zgłoszone w tym zakresie przez PiS, zwiększające kwotę dotacji dla ARR na ten cel nie zostały zaakceptowane. Posłowie PO i PSL byli przeciw. Pozytywne zmiany zostaną więc w 2009 roku zaprzepaszczone.
3. Rząd PiS przygotował mechanizm umożliwiający zrzekanie się kwot mlecznych w zamian za rekompensaty. Mechanizm zaczął działać od 2007 roku. Środki finansowe w 2007 roku zostały zabezpieczone dla wszystkich chętnych rolników (wydatkowano na ten cel ok. 120 mln zł). Natomiast już w 2008 roku ARR wypłaciła tylko 40 mln zł, i niestety nie wystarczyło dla wszystkich rolników, a kwoty rekompensat za
Powyższe mechanizmy znacznie mogłyby poprawić sytuację na rynku mleka.
Rynek zbóż
Ceny zbóż spadły średnio o połowę.
Przykładowo:
| październik 2008 | październik 2007 | Spadek | |
| pszenica konsumpcyjna | 496 | 840 | 41% |
| żyto konsumpcyjne | 389 | 765 | 48% |
| pszenica paszowa | 422 | 827 | 49% |
| jęczmień paszowy | 423 | 730 | 42% |
| kukurydza paszowa | 390 | 780 | 50% |
Reakcja rządu polskiego i Ministra Rolnictwa w tym zakresie była bardzo spóźniona. Na podstawie informacji i prognoz wysokich zbiorów zbóż w skali UE i wynikających stąd możliwości destabilizacji rynku należało doprowadzić do przywrócenia ceł w imporcie zbóż nie później niż pod koniec sierpnia. Natomiast Minister Rolnictwa z takim wnioskiem wystąpił dopiero 18 sierpnia, a decyzja UE zapadła 23 października. Niestety od zbiorów do listopada napłynęło już tyle zboża szczególnie z Ukrainy, że rynek został całkowicie zrujnowany. Również rządowa spółka ELEWAR nie reagowała prawidłowo. Opóźnienie działań przez Ministra Rolnictwa o 2 miesiące przyniosło niepowetowane straty w tym sektorze rynku.
Rynek wieprzowiny
Sytuacja na tym rynku była również zła w 2007 roku i wówczas Minister Rolnictwa PiS – Wojciech Mojzesowicz wystąpił w sierpniu 2007 o objęcie dopłatami do eksportu produktów mięsnych. Intensywne działania poprzedniego rządu na poziomie UE przyniosły pozytywny efekt i mechanizm został wprowadzony z dniem 30 listopada 2007. Dzięki temu mechanizmowi kontynuowanemu przez nowego Ministra Rolnictwa refundacją objęto ponad 77 tys. ton mięsa. Nadal jednak sytuacja na rynku wieprzowiny nie jest stabilna, gdyż cena żywca wieprzowego nie jest odpowiednio wysoka w stosunku do ceny pasz, aby mogło nastąpić odbudowanie rynku.
W 2008 roku spadła liczebność stada trzody chlewnej o 15 % w stosunku do roku
Rynek wołowiny
Ceny żywca wołowego nie podlegały tak istotnym spadkom jak pozostałych produktów rolnych. Niepokojącym zjawiskiem może być tylko wyraźny spadek o ponad 10 % ceny cieląt, co może świadczyć o chęci zmniejszenia pogłowia bydła, powinien to być sygnał ostrzegawczy dla Ministra Rolnictwa. Kolejnym złym sygnałem w 2008 roku jest spadek eksportu bydła żywego, cieląt i mięsa wołowego średnio o 15% w porównaniu z rokiem 2007. Import był w 2007 i pozostał w 2008 na nieznacznym poziomie. Łącznie jednak co prawda pozostał dodatni bilans handlu zagranicznego wołowiną, ale znacznie się zmniejszył w 2008 roku w porównaniu z rokiem 2007.
Rynek drobiu
Ceny skupu kurcząt (brojlerów) wynosiły w październiku 2008 r. średnio 3,08 zł/kg i spadły w ostatnim roku blisko o 10%.
Ceny indyków wynosiły 4,08 zł/kg i były niższe o ponad 16% w porównaniu z rokiem 2007.
W 2008 roku w Polsce były zdecydowanie najniższe w UE ceny mięsa drobiowego i wynosiły w październiku 2008 - 128,8 €/100kg, gdy średnio w UE była 176,7 €/100kg, a np. w Niemczech 230 €/100kg.
Średnia cena skupu jaj spożywczych w okresie lipiec-wrzesień 2008 wyniosła 2,49 zł/kg i była niższa o 34% w porównaniu z analogicznym okresem 2007 roku.
Ministerstwo Rolnictwa nie podjęło żadnych skutecznych działań wspierających eksport mięsa drobiowego, który mógłby znacznie poprawić sytuację polskich drobiarzy. Warunki ekonomiczne były spełnione – dzięki bardzo dużej różnicy cen.
Rynek owoców i warzyw
Ceny owoców i warzyw spadły w 2008 roku średnio o ponad połowę w porównaniu z rokiem 2007. W poszczególnych asortymentach porównanie wygląda następująco:
| Rok 2007 | Rok 2008 | Spadek | |
| Kapusta biała | 0,40 zł/kg | 0,23 zł/kg | 43% |
| Kapusta pekińska | 1,61 zł/kg | 1,00 zł/kg | 38% |
| Marchew | 0,61 zł/kg | 0,55 zł/kg | 10% |
| Cebula | 0,65 zł/kg | 0,58 zł/kg | 11% |
| Jabłko deserowe | 2,03 zł/kg | 0,79 zł/kg | 61% |
| Jabłko przemysłowe | 0,75 zł/kg | 0,11 zł/kg | 85% |
| Wiśnie | 1,70 zł/kg | 0,70 zł/kg | 56% |
| Śliwki | 1,25 zł/kg | 0,55 zł/kg | 56% |
| Porzeczki czarne | 3,51 zł/kg | 1,90 zł/kg | 46% |
| Truskawki | 3,19 zł/kg | 2,60 zł/kg | 32% |
| Maliny | 4,04 zł/kg | 3,92 zł/kg | 3% |
Rolnicy w wielu przypadkach rezygnowali w 2008 roku ze zbioru wielu owoców i warzyw, gdyż koszt zbioru przekraczał uzyskany dochód ze sprzedaży. Jedyny wyjątek stanowiły truskawki i maliny gdzie ceny nie spadły. Było to możliwe dzięki działaniom rządu PiS w roku 2006, kiedy to zaczynały spadać ceny truskawek i malin. Wówczas rząd PiS podjął energicznie i z sukcesem wiele działań osłonowych na forum Unii Europejskiej. Między innymi udało się wynegocjować cła antydumpingowe na mrożone truskawki z Chin, następnie ceny minimalne na tego typu mrożonki, kolejnym etapem było wprowadzenie dopłat do upraw truskawek i malin na szczególnie korzystnych warunkach dla polskich rolników. Dopłaty te wynoszą 400 euro do
Mając dobry przykład z 2006 roku właściwego reagowania na sytuację rynkową obecny Minister Rolnictwa nic jednak nie zrobił w celu zapewnienia opłacalności produkcji pozostałych owoców miękkich, takich jak wiśnie i porzeczki. Pomijam prowadzone rozmowy Ministra Rolnictwa z przetwórcami, gdyż okazały się całkowicie nieskuteczne, a niedotrzymanie obietnic przez przetwórców już dwa dni po rozmowach ośmieszyło tylko Urząd Ministra Rolnictwa.
Rynek cukru – działanie na szkodę Polski
W roku 2006 Rada Ministrów UE przyjęła reformę rynku cukru. Celem reformy było zmniejszenie ilości produkowanego cukru w UE o 6 mln ton do 2011 roku. Reforma rynku cukru nie określa o ile poszczególne kraje mają zmniejszyć produkcję.
W 2007 roku UE przyjęła rozporządzenie, które przewiduje rekompensaty finansowe za dobrowolną rezygnację poszczególnych krajów z limitu cukru.
W grudniu 2007 roku Ministrowie Rządu Donalda Tuska złożyli wniosek do Komisji Europejskiej o zmniejszenie limitu cukru dla Polski o 366 tys. ton za kwotę ok. 500 mln zł. Prowadzona polityka rolna Rządu doprowadziła do sytuacji, gdzie Polska z eksportera cukru stała się importerem, a w przyszłości może dojść do likwidacji produkcji cukru.
Minister Marek Sawicki przez szkodliwe działania doprowadził do likwidacji cukrowni w Łapach, Lublinie i Brześciu Kujawskim.
Podsumowując sytuację na rynkach rolnych należy zauważyć, że średnio spadki cen produktów rolnych w 2008 były około 40% (prawie o połowę). Takiego spadku w ciągu jednego roku jeszcze nigdy nie zanotowano.
3. Niekontrolowany wzrost cen środków do produkcji rolnej.
O dochodowości w rolnictwie decydują również ceny środków do produkcji rolnej, które generują koszty. Ceny środków do produkcji rolnej w 2008 r. kształtowały się następująco:
Wzrosły ceny środków ochrony roślin od kilku procent do nawet 110% (czyli ponad dwukrotnie) dość popularnego środka Roundap.
Wzrosły drastycznie ceny nawozów sztucznych.
Potwierdził to vice minister Artur Ławniczak w czasie posiedzenia Komisji Rolnictwa:
„Największy wzrost cen nastąpił w przypadku nawozów mineralnych. Te ceny z tygodnia na tydzień rosną. W niektórych przypadkach wzrosły o 100-150%. To niepokojące zjawisko”. Dalej stwierdził:
„Wystąpiliśmy do prezesa UOKiK, aby zbadał, czy nie nastąpi zmowa cenowa” – Cytowane wypowiedzi padły w czasie posiedzenia Komisji Rolnictwa 9 maja 2008.
Jak była odpowiedź prezesa UOKiK:
„UOKiK nie badał w tym roku cen nawozów, w zeszłym roku [tzn. 2007] zostało przeprowadzone postępowanie wyjaśniające w tej sprawie” – wypowiedź z dnia 22 października 2008 w czasie posiedzeń Komisji Finansów Publicznych. Jak wobec tych słów prezesa UOKiK należy rozumieć zapewnienia Ministra Rolnictwa z maja 2008. Przedstawiciel rządu wprowadził w błąd posłów – członków Komisji Rolnictwa. Okazuje się, że rząd akceptuje takie praktyki, tym bardziej, że np. Zakłady Azotowe w Puławach osiągnęły tylko za I kwartał 2008 zysk netto ponad 300 mln zł – więc wzrost cen nawozów jest całkowicie nieuzasadniony. Kontrolne udziały w tych zakładach ma Skarb Państwa. Oznacza to, że zarówno Minister Skarbu i Minister Gospodarki, jako właściciele tych zakładów w pełni akceptują takie zwyżki cen nawozów. Rząd ponosi tutaj pełną odpowiedzialność za taką sytuację, która nieuchronnie spowoduje zmniejszenie zakupu nawozów, a więc będą mniejsze zyski dla fabryk nawozowych, ale również spadek plonów. Nie dostrzeganie przez rząd tego problemu w dłuższej perspektywie czasu świadczy o całkowitym braku profesjonalizmu.
Wzrost cen paliw i energii w ciągu ostatniego roku był nieproporcjonalny do wzrostu inflacji.
Obserwując gwałtowne obniżki cen skupu płodów rolnych przy jednoczesnym dużym wzroście cen środków do produkcji rolnej zauważamy, iż rolnictwo polskie przeżywa ogromny kryzys. Większość gospodarstw zanotowało straty w 2008 roku, a żyje jeszcze z zapasów wypracowanych w roku
4. Opóźnienia we wdrażaniu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 (PROW 2007 – 2013) jest dokumentem określającym zakres i formę wsparcia obszarów wiejskich w Polsce w kolejnym okresie programowania, to jest w latach 2007 – 2013. Duża część przewidzianych w Programie działań jest kontynuacją instrumentów wdrażanych w latach 2004 – 2006 w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004 – 2006, realizującego w Polsce tzw. działania towarzyszące Wspólnej Polityce Rolnej oraz Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 –
PROW 2007 – 2013 został przyjęty w dniu 24 lipca 2007 r. na posiedzeniu Komitetu ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich Komisji Europejskiej. Zaś w dniu 7 września 2007 r. decyzja Komisji Wspólnot Europejskich nr CCI2007PL06RPO001 został zatwierdzony do realizacji.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 jest finansowany zarówno z budżetu UE (Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich – EFRROW), jak i z krajowych środków publicznych. Łączna kwota dofinansowania ze środków publicznych w ramach Programu to ok. 17,2 mld euro. Faktycznie do rozdysponowania jest około 14 mld euro, ponieważ blisko 3 mld stanowią zobowiązania z lat 2004 – 2006 podjęte w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004 – 2006.
Działania PROW 2007 – 2013 realizowane będą w ramach czterech osi priorytetowych:
Oś 1 (gospodarcza) „Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego”:
1. „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie”,
2. „Ułatwianie startu młodym rolnikom”,
3. „Renty strukturalne”,
4. „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów”,
5. „Modernizacja gospodarstw rolnych”,
6. „Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej”,
7. „Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa”,
8. „ Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności”,
9. „ Działania informacyjne i promocyjne”,
10. „Grupy producentów rolnych”.
Oś 2 (środowiskowa) „Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich”:
11. „Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)”,
12. „Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe)”,
13. „Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne”,
14. „Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych”.
Oś 3 (społeczna) „Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej”:
15. „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej”,
16. „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”,
17. „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”,
18. „Odnowa i rozwój wsi”.
Oś 4 LEADER:
19. „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju”,
20. „Wdrażanie projektów współpracy”,
21. „Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja”.
22. „Pomoc techniczna”
Do dnia 30 listopada 2008 r. uruchomiono tylko 10 działań, a mianowicie:
Działania nr 2, 3, 5, 6, 10, 11, 12,13, 15, 21.
Dwuletnie opóźnienie w uruchomieniu działań PROW pogarsza sytuację dochodową polskich rolników, a także opóźnia proces wzrostu konkurencyjności gospodarki rolno-żywnościowej.
5. Mniej pieniędzy na rolnictwo w budżecie Państwa na 2009 rok.
Przez ostatni rok bardzo znacznie spadły ceny produktów rolnych: zboża o połowę, mleka o ponad 30 %, owoców i warzyw o ponad połowę, nadal są niskie ceny trzody chlewnej.
Równocześnie wzrosły ceny środków do produkcji rolnej, w tym najbardziej nawozów (niektórych nawet ponad dwukrotnie), środków ochrony roślin, energii i paliw. Sytuacja ekonomiczna wielu rolników staje się ciężka. W związku z tym niezwykle ważna jest pomoc z krajowego budżetu, na którą wcześniej poprzedni rząd uzyskał zgodę Komisji Europejskiej. Taka pomoc mogłaby choć trochę złagodzić skutki obecnej sytuacji rynkowej.
Mimo trudnych warunków na wsi rząd planuje w budżecie na 2009 rok znacznie mniejsze nakłady na rolnictwo w porównaniu z poprzednimi latami. Jako posłowie PiS pracujący w Komisji Rolnictwa jesteśmy zaniepokojeni takim budżetem, więc proponujemy konstruktywne wyjście z tej sytuacji. W budżecie znajduje się duża rezerwa wynosząca ponad 23 mld zł, przeznaczona na krajowe współfinansowanie programów unijnych. Ponieważ stopień przygotowania do skorzystania z tych środków jest bardzo słaby, więc nie ma możliwości wydania wszystkich pieniędzy w 2009 roku z tej rezerwy. Dlatego proponujemy, aby była ona źródłem finansowania poprawek budżetowych zwiększających nakłady na rolnictwo.
Klub PiS przygotował więc następujące poprawki:
1. Poprawka zwiększająca o 200 mln zł kwotę na dopłaty do kredytów preferencyjnych inwestycyjnych i klęskowych. Już w 2008 roku brakowało środków na tego typu kredyty.
2. Poprawka zwiększająca dotację do Agencji Rynku Rolnego o 291 mln zł z przeznaczeniem na
- realizację programu „Szklanka mleka w szkole” (rocznie potrzeba ok 140 mln zł, natomiast rząd zaplanował tylko 50 mln zł),
- realizację dopłat do materiału siewnego (potrzeba 132 mln zł, rząd nie zaplanował żadnej kwoty),
- rekompensaty dla rolników za rezygnację z kwot mlecznych (potrzeba ok. 60 mln zł - rząd nic nie zaplanował),
- dopłaty do zakładania wieloletnich plantacji roślin energetycznych (potrzeba 9 mln zł – rząd nic nie przewidział)
Realizacja powyższych programów wynika z przyjętych wcześniej ustaw i niedopuszczalne jest, aby nie przeznaczać na te cele żadnych środków.
3. Poprawka zwiększająca o 150 mln zł dopłaty do paliwa rolniczego – rząd zaplanował 500 mln zł, gdy zarówno w roku 2007 i 2008 było 650 mln zł – a Minister Sawicki zapowiadał zwiększenie stawki dopłaty.
4. Zwiększenie kwoty o 180 mln zł na dopłaty do ubezpieczeń rolnych – rząd zaplanował tylko 150 mln zł wobec 545 mln zaplanowanych w 2008 roku, a trzeba pamiętać, że ubezpieczenia od lipca 2008 roku stały się obowiązkowe.
5. Zwiększenie o 20 mln zł środków na dotację dla spółek wodnych z przeznaczeniem na konserwację melioracji – rząd zaplanował śmieszną jak na cały kraj kwotę 2 mln 850 tys. zł.
6. Zwiększenie o 70 mln środków na programy zwalczania chorób zakaźnych zwierząt. Zaplanowana kwota jest niewystarczająca, a programy te są współfinansowane z Unii Europejskiej, czyli grozi niewykorzystanie dotacji unijnych.
7. Zwiększenie o 12 mln zł środków na organizację wypoczynku letniego dzieci wiejskich z ubogich rodzin. Rząd zaplanował kwotę tylko 3 mln zł, gdy w latach poprzednich wydawano ok. 15 mln zł rocznie.
9. Zwiększenie o 60 mln zł środków na finansowanie szkół rolniczych (30 mln na prowadzone przez Ministerstwo Rolnictwa i 30 mln zł na zakup pomocy dydaktycznych w szkołach rolniczych prowadzonych przez samorządy powiatowe). W 2007 roku ówczesny rząd PiS na te cele przeznaczył dodatkowo prawie 70 mln zł.
10. Zwiększenie kwot na wynagrodzenia w instytucjach pracujących na rzecz polskiego rolnictwa, szczególnie tych, w których zarobki kształtują się na niskim poziomie. Do takich instytucji należą:
- Ośrodki Doradztwa Rolniczego – zwiększenie o 35 mln zł
- Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa - zwiększenie o 26 mln zł
- Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych – zwiększenie o 9 mln zł
Zwiększenia te pozwoliłyby na podwyżki wynagrodzeń o ok. 20 % (obecne w tych instytucjach wynoszą ok. 1500 zł miesięcznie, przy wymaganym wyższym wykształceniu).
Sejmowy Zespół Rolny Prawa i Sprawiedliwości
Klub Parlamentarny PiS, ul. Wiejska 4/6/8, 00-908 Warszawa
Pokój nr 178, telefon 022-694-26-29
Więcej informacji na temat rolnictwa i rynków rolnych można uzyskać na stronach internetowych:
http://www.ierigz.waw.pl/ http://www.minrol.gov.pl/ http://www.arimr.gov.pl/ http://www.arr.gov.pl/